Khi bắt đầu bước qua độ tuổi trung niên, nhiều người đã cảm giác sự trì trệ thăng tiến trong sự nghiệp. Tôi vượt qua nó và tiếp tục theo đuổi sự nghiệp về lĩnh vực kỹ thuật, phần mềm.
Bất ngờ là các bài viết xưa của tôi được nhiều người biết và cảm ơn như 1 động lực và phương hướng phát triển. . Bây giờ đã là trung niên không còn là thanh niên nữa, cách nhìn nhận cuộc sống + với sự thay đổi rất nhanh của xã hội nên giai đoạn này sẽ có những kinh nghiệm và lời khuyên khác, để các bạn khác chuẩn bị cho giai đoạn này.
https://vnexpress.net/thu-nhap-40-trieu-dong-toi-van-thay-be-tac-4896756.html
Mục lục
- Khởi đầu sự nghiệp
- Khi tuổi trung niên ập đến
- Chuyển hướng: Từ kiếm tiền sang xây dựng giá trị
- Nghệ thuật nói “KHÔNG” nhưng vẫn “GET THINGS DONE”
- Sức mạnh của thói quen và kỷ luật
- Bí quyết duy trì năng lượng ở tuổi trung niên
- Học tập không ngừng – Chìa khóa để không bị đào thải
- Kết quả từ việc tập trung vào giá trị
- Tương lai của nghề lập trình trong kỷ nguyên AI
- Triết lý phát triển và cái giá của thành công
Khởi đầu sự nghiệp
Lúc mới chập chững sự nghiệp tôi hay bị nhắc nhở vì không tập trung vào công việc, lâu lâu lại làm việc này việc kia không phải công việc. Gần dây mới biết do cấu trúc não bộ khiến việc tập trung rất khó khăn so với người khác. Nhưng may mắn khi làm việc tại FPT Online vẫn nhớ suy nghĩ về 1 anh hơn 30 tuổi ngồi làm việc mà đọc báo, tới gần cuối giờ lại chơi game chứ không hề làm việc, hiệu quả công việc rất thấp và đến tuổi vẫn chỉ làm những công việc bình thường như vậy. Lúc đó tôi từng nghĩ, mình sẽ cố gắng không để như vậy, không thể để cuộc đời sự nghiệp kết thúc ở đây. Và khi kết thúc tuổi thanh niên tôi đã có một vài thành công nho nhỏ được chia sẻ ở bài viết trước.
Nhưng rồi tuổi trung niên ập đến khi quá trình nhảy việc tìm việc đã kết thúc, khi quá trình thử thách đến một sự nghiệp bền vững lâu dài hơn là một công ty chỉ một vài năm. Thì mức độ tăng thu nhập lẫn vị trí bỗng dừng lại. Ở VN thường sẽ không tăng lương, mà sẽ tăng chức vụ. Người làm kỹ thuật thường sẽ tới một mức độ nào đó sẽ chỉ có thể lên được cấp quản lý chứ không thể hơn.
Giá trị bản thân
Và lúc đó tôi nhận ra mình phải đầu tư vào giá trị bản thân, bởi thu nhập tiền bạc tài sản lúc đó do thị trường lao động cung cầu cũng như giá trị tạo ra của mình không tăng được nữa. Tôi không chạy theo việc kiếm tiền, mục tiêu tăng gấp đôi thu nhập mỗi 2 năm nữa. Không làm thêm freelance nữa, ngừng hoàn toàn các side project để kiếm tiền mà tập trung hoàn toàn vào kiến thức. Mục tiêu tiếp theo của tôi không chỉ dừng lại ở Senior Engineer, hay Leader, khả năng giỏi nhất tốt của tôi không nằm ở việc quản lý con người, quản lý thời gian hay công việc. Mà nằm ở khả năng Critical thinking, troubleshooting, và quản lý tổng thể hệ thống.
Mặc dù bất cứ khi nào được giao việc, tôi đều trả lời NO. Trong công ty các sếp đùa, tôi lúc nào cũng sẽ trả lời không cho bất kì yêu cầu gì. Nhưng mọi người hiểu được ý nghĩa tôi nói là hiện tại không làm được. Nhưng tôi sẽ làm nó làm được. Không đùng đẩy trách nhiệm, không tìm cách thoái thác, đưa ra lý do như không có thời gian, không có kinh nghiệm, hoặc không dọn rác của người khác làm ra. Mọi người đều biết tôi thích thử thách và cố gắng làm xong hoàn toàn công việc, cho dù khó tới đâu. Trạng thái *hyperfocus* được chuyển trong công việc xử lý vấn đề khó. Nên khi gặp bất kì vấn đề kỹ thuật tôi thường được ưu tiên đưa đến xử lý việc, càng ngày dù nhiều việc, nhưng nó lại là cách nâng cao trình độ. Làm bất cứ việc gì không phải chuyên môn giúp tôi có cái nhìn tổng thể về hệ thống cũng như các thành phần với nhau. Khi gặp một vấn đề mới, tôi sẽ học hỏi, và học từ tất cả những đồng nghiệp, sếp của tôi. Cách học tốt nhất là thông qua công việc. Nó là nguồn Dopamine chính của tôi.
Giá trị bản thân của tôi lúc này là Knowhow, Get things done.
Thái độ với công việc
Thái độ trong công việc rất quan trọng, nếu nhìn nó mặt tích cực, nó sẽ rất tích cực, nếu chỉ nhìn nó với sự tiêu cực chúng ta sẽ mất dần động lực và sẽ quên đi mục tiêu chính của nó là gì, sẽ quên đi ý nghĩa và giá trị những thứ mình đang làm. Khi mọi thứ biến mất việc đi làm hàng ngày chỉ là công việc mưu sinh, bạn sẽ bị cuốn vào guồng máy làm việc vô vị, và từ từ bóng tối sẽ bao trùm toàn bộ động lực làm việc, cống hiến, cũng như phát triển. Mỗi điều mình làm đều phải để học hỏi, tăng giá trị cho bản thân, chứ không phải dựngđể kiếm tiền.
Xây dựng thói quen
Một thói quen tốt là điều rất cần thiết. Đơn giản như việc họp hàng ngày, làm gì làm cũng phải đúng giờ. Nó cũng giống như đi đánh răng, rửa mặt, ăn uống. Trong công việc cũng thế xây dựng một thói quen tốt sẽ khiến con người kỹ luật hơn. Làm việc hiệu quả hơn. Ví dụ trong kỹ thuật: Viết code phải có Coding standard, phải có, unit test, peer review, phải có việc test thử bằng tay và phải theo dõi đảm bảo nó hoạt động được mới dừng lại. Xây được thói quen này rồi, nếu mà chính mình làm thiếu nó sẽ rất khó chịu. Và đảm bảo công việc hoàn thành tốt nhất. Tôi gặp nhiều người, khi làm việc không chủ động, chỉ làm đúng phần việc mình, sau đó đợi người khác, rồi lại tiếp tục kiểm thử. Mặc dù nó chứng tỏ hệ thống quy trình tốt hiệu quả, nhưng xét về cá nhân nó không thể đảm đã xong việc. Task nhiều lúc chuyển sang hoàn thành nhưng lại đá đi đá lại nhiều lần sau khi phát hiện lỗi. Việc ỷ lại vào người khác, và mặc kệ kết quả sẽ khiến không chỉ hệ thống dễ sụp đổ, mà cá nhân, tổ chức cũng sẽ sụp đổ như vậy.
Với thái độ như thế, cho dù làm 1 công ty, một tổ chức với thời gian khá lâu, với vị trí lập trình viên. Nhưng tôi đã làm qua được rất nhiều dự án, tính chất mức độ khác nhau. Và luôn được tin tưởng giao cho những thứ quan trọng nhất, cần thiết nhất. Dĩ nhiên sau khi xây dựng xong rất dễ bị đưa cho người khác hưởng thành quả đó, nhưng tôi lại càng vui vẻ khi sắp làm thứ mới.
Nền tảng thể lmớiực và tinh thần tốt
Nói có vẻ không liên quan nhiều, nhưng tôi nhận ra điều này khi bắt đầu vào tuổi trung niên, ai cũng cảm giác mình già đi, thể lực sức khỏe yếu dần. Đầu óc cũng vậy dễ nản không thể hoàn thành được việc. Mặc dù về sức khỏe bản thân thua thiệt người khác nhưng tôi cũng đã cố gắng xây dựng được các thói quen về thể dục, chạy bộ, bơi lội, rồi từ từ sang các giải triathlon, ultratrail, ironman… Dù thành tích chỉ lẹt đẹt gần cuối bảng xếp hạng (riêng bơi thì tự tin top 30% do mập dễ nổi :D). Nhưng nó đóng góp rất tốt cho sức khỏe, vì lập trình viên phải ngồi nhiều, tôi lại phải làm việc trái múi giờ, giờ giấc ngủ ổn định. Về tinh thần cũng là liều thuốc rất tốt. Để hoàn thành cự li trail 55km với gần 16 tiếng đồng hồ băng rừng leo núi. Một tinh thần yếu không thể nào có khả năng hoàn thành được. Việc đi trong rừng lúc nửa đêm, chỉ như một kì ngắm cảnh. Đạp xe đạp giữa trưa giống như việc bổ sung vitamin D hay bơi giữa biển khơi, giống như thiền để thư giãn đầu óc. Thì áp lực công việc, áp lực về cuộc sống, cũng như những khó khăn nản bước tiến sẽ không còn là vấn đề gì lớn nữa. Những vấn đề đau lưng, thoát vị đĩa đệm đều không xuất hiện với tôi (khi chơi thể thao khoa học), và những căng thẳng giờ làm việc có thể biến mất sau vài vòng chạy bộ :). Ngoài ra cũng không nên bia rượu nhiều vì nó sẽ phá nát não bộ và suy nghĩ đó. Riêng phần ăn uống thì cố lắm nhưng vẫn không giảm nhiều mà vẫn mập
Không bao giờ dừng học
Như đã nói ở trên, công việc là cách học tốt nhất. Nhưng chưa đủ, việc xây dựng kiến thức học thuật cũng là một phần quan trọng. Tôi đăng kí hướng dẫn luận văn tốt nghiệp cho trường FPT. Đây là một nền tảng giúp tôi có kiến thức về học thuật, cũng như một phần hướng dẫn các đàn em sinh viên bắt đầu sự nghiệp. Tôi học được nhiều điều từ các thầy cô, thậm chí từ các sinh viên tôi hướng dẫn. Sau đó tôi đã quyết định bắt đầu chương trình thạc sĩ. Dù thời gian ít, và chi phí cao, nhưng những thứ tôi đạt được từ chương trình học đó rất tốt. Có những bạn bè mối quan hệ mới (đây là điều quan trọng nhất trong việc học). Tôi được các tiến sĩ, giáo sư giỏi hướng dẫn đúng hướng. Tôi luôn luôn nghĩ một nền tảng kiến thức bền vững sẽ luôn có ích. Dù nhiều người bảo học thuật khô khan, không có ý nghĩa thực tế. Nhưng nó giúp con người hiểu được những gì họ đang làm và tại sao lại như thế. Chứ không phải chỉ là học vẹt, những kiến thức không bao giờ dùng đến. Với tôi, một kỹ sư phần mềm, khác một thợ code. Tôi không thể làm được một thứ mà mình không hiểu rõ về nó. Trước đây tôi vẫn thường có thói quen đọc hết code về framework, tool mình dùng, chứ ko chỉ đọc tài liệu và code mẫu. Học thạc sĩ cũng là bước đệm tôi tiến tới quá trình tìm hiểu về trí tuệ nhân tạo nâng cao. Mà trước đây nghĩ nó sẽ chả đi tới đâu. Nhiều người bảo khi bế tắc không kiếm được việc, hoặc không thăng tiến thì đi học. Tôi đồng ý, nếu sau này nghỉ hưu, tôi sẽ đi dạy với tấm bằng của tôi :D.
Và thành quả mình
Nhờ những gì tôi đã làm từ lúc 28 tuổi khiến tôi không cảm thấy mình vô dụng, không cảm thấy mình chững lại mà vẫn tiếp tục hàng ngày. Thu nhập thì nó vẫn nằm như vậy mặc dù nó cũng đã rất cao ở VN rồi, nhưng chẳng là gì so với thu nhập ở nước ngoài. Tôi không cố gắng tìm kiếm cơ hội để tăng thu nhập. Nhưng cuối cùng qua những gì tôi làm được, tôi đã được lên vị trí Platform Architect, dù chỉ mang tiến là chức danh, chứ lính thì cũng không có. Mà rõ ràng rồi Architect chỉ vẽ chứ có phải là cai thầu đâu mà có thợ làm. Thu nhập cũng tăng theo vị trí. Tôi chỉ quan tâm tới việc mình làm và giá trị mình mang lại nên nhiều lúc cũng quên đi về vấn đề thu nhập chỉ là một con số. Tới lúc CEO hỏi ủa bao lâu rồi chú chưa được tăng lương. Phải khai thật 3,4 năm rồi gì đấy thì sếp liền tăng lương và lại được thêm 1 ít share (vé số). Thế là giờ lương đã cao hơn mức 1 tỷ trước đây nhiều rồi mà không cần phải nhảy việc.
Dĩ nhiên việc chọn sếp và công ty là một điều may mắn, và một quyết định quan trọng tôi đã làm đúng trong quá khứ. Và sếp biết rằng không phải mức lương hiện tại. Và chuyện tôi rời công ty mặc dù không phải điều gì quá lớn vì mọi tổ chức được xây dựng đều phải thay thế cá nhân được. Nhưng nó sẽ làm công việc khó hơn rất nhiều chứ không dễ như trước.
Tương lai sẽ là gì
Khi càng về tương lai, nếu đi đúng hướng thì càng nhiều cơ hội được mở ra, càng nhiều quyết định lựa chọn, chứ nó sẽ không dừng lại dậm chân tại chỗ đi vào vết xe đổ. Nó cũng như đánh cờ, khi số lượng quân ít lại, thì ta lại có càng nhiều hướng đi, chứ không phải sẽ là ít lựa chọn hơn để đi. Như đã chia sẻ từ trước, trong vòng 5 năm tới AI cũng sẽ là chủ đề HOT nhất. HIện tại thì tất cả mọi người đều HYPE về nó nhưng vẫn chưa thấy đâu là đỉnh. Ngành lập trình sẽ không mất đi, mà nó sẽ yêu cầu những kỹ sư giỏi hơn tốt hơn, chuyên sâu hơn. Sự đào thải chắc chắn sẽ xảy ra với tốc độ cực kì nhanh và số lượng lớn. Nếu không chuẩn bị trước cho nó thì việc bị thay thế bởi người khác hoặc AI là điều rất dễ đến. Việc hiểu nó ra sao, dùng nó thế nào làm sao để có thể theo được trend là cực kì quan trọng. Việc một lập trình viên già, với nhiều kiến thức, kĩ năng, suy luận lại là lợi thế rất nhiều so với các lứa trẻ fresher bây giờ. Nhưng giới trẻ lại có cái gọi là thích ứng thay đổi, học hỏi tốt. Nên nếu các coder trung niên không theo kịp, thì rất có khả năng lại bị chính những thế hệ mới thay thế với những bộ kỹ năng trước giờ chưa thấy. Ví dụ đơn giản nhất xưa kỹ năng trao đổi thông tin (communication) giữa người và người rất quan trọng. Ai làm một mình đều không thể có bước tiến. Nhưng giờ thì kỹ năng nói chuyện với máy, prompt, điều khiển máy lại rất rất quan trọng. Có khi bài này viết nhiều vậy, chứ giới trẻ không đọc hết chỉ đưa vào GPT tóm tắt ý chính thì sao, thay vì mất 15 phút để đọc, giờ không còn trên 3 phút nữa.
Lời kết
Đối với nhiều người, nghề nghiệp, kinh doanh luôn là cạnh tranh đố kị. Nhưng tôi học hỏi được rất nhiều về Thung lũng Sillicon, khi các đối tác đối thủ không phân biệt cùng nhau phát triển, cùng nhau cạnh tranh để đi lên (chứ không phải dìm nhau xuống). Các hội các nhóm, các tổ chức, network thành lập để cùng mục tiêu tốt đẹp.
Tôi luôn mong những bạn, những em trong ngành trong và ngoài nước sẽ ngày càng đi lên, và chắc chắn sẽ hơn xa chúng tôi (chúng ta) lúc này rất nhiều. Những kiến thức, chia sẻ bí quyết sẽ giúp chúng ta phát triển hơn, chứ không phải chỉ là mất cần câu cơm. Hoặc đơn giản là nó đủ lông cánh thì nó hất mình. Thực tế những mentee của tôi ở công ty đều đủ lông đủ cánh là bay đi chứ chả ai đi hất tôi cả :D.
Dĩ nhiên nói đi cũng nói lại, có nhiều vấn đề khiến con người khó thực hiện hay tập trung được. Do may mắn, do xã hội do tính chất, do gia đình… Nói chung nhiều thứ ảnh hưởng, như việc nhắc ở đầu một bạn mới 29 tuổi lương 40tr mà thấy bế tắc do áp lực từ vợ con gia đình. Tôi thấy bạn ấy lại rất thành công rồi, chỉ thêm chút nữa bạn sẽ có cuộc sống hạnh phúc ấm êm. Vì tôi thì lại chỉ tập trung vào công việc sự nghiệp, đến nỗi việc xây dựng tình cảm hay lập gia đình lại chẳng có nhiều thời gian. Quay đi quay lại đã góp phần làm tăng độ tuổi kết hôn của TP HCM. Mà cũng đúng, khi một người tập trung cố gắng quá nhiều thứ, thì có thể phải đánh đổi thứ khác. Làm sao mà có tình cảm với một người đàn ông suốt ngày nghĩ đến công việc, quên trước quên sau như tôi cho được. Nên nếu so sánh với bạn bè, hay đồng nghiệp, chắc tôi thua kém rất nhiều rồi.
say Linux! 